Urządzenia do kontroli oraz odcinania przepływu znajdują zastosowanie w szeroko pojętej technologii procesowej. Rynek armatury przemysłowej to szeroki dział zajmujący się produkcją między innymi zaworów, zasuw, przepustnic, kołnierzy, odwadniaczy oraz kształtek montażowych używanych w wielu dziedzinach gospodarki.
 

Armatura przemysłowa znajduje zastosowanie praktycznie we wszystkich kategoriach przemysłu. Do największych zalicza się przemysł wodny (wody pitnej i technologicznej), kanalizacyjny, spożywczy, ciepłownictwo, gazownictwo, petrochemię, chemię, energetykę, hutnictwo i górnictwo. Podobnie przemysł wydobywczy, oczyszczalnie ścieków, farmaceutyczny, browarniczy, celulozowo - papierniczy, stoczniowy i budownictwo wielkopowierzchniowe (centra handlowe, hipermarkety, biurowce i duże budynki mieszkalne), instalacje chłodnictwa i klimatyzacji oraz innych związanych z transportem mediów ciekłych, gazowych, stałych.

Zawory

Ze względu na przeznaczenie zawory klasyfikuje się je jako: zaporowe - służące do odcinania przepływu czynnika roboczego, regulacyjne - służące do regulacji ilości przepływającego czynnika, bezpieczeństwa oraz zwrotne i kulowe. Zawory mogą być przeznaczone do wody, powietrza, gazów, kwasów, czynników agresywnych chemicznie, ścieków przemysłowych oraz wielu innych czynników, w zależności od rodzaju zaworu oraz materiału z jakiego został wykonany. W małej ilości zastosowań mamy do czynienia z urządzeniami dla pulpy, substancji sypkich, klejących i zasychających.

Najczęściej instalowanymi w zakładach przemysłowych są zawory zaporowe i zwrotne (grzybkowe, klapowe, kulowe i płytkowe), a ich głównym przeznaczeniem jest funkcja regulacyjna i zaporowa oraz dławienie i zwrot. W mniejszej ilości zastosowań bierze się pod uwagę funkcje zaporowo-zwrotne i bezpieczeństwo. Dość rozpowszechnionym rodzajem zaworów są zawory regulacyjne, redukcyjne, bezpieczeństwa, gniazdowe, elektromagnetyczne i membranowe. Duży udział w rynku mają także zasuwy, przepustnice, kurki, odwadniacze, osuszacze, osadniki, zastawki, klapy zwrotne z tłumikiem hydraulicznym i separatory.

Zasuwy

Zasuwy są to urządzenia przeznaczone do odcinania przepływu wody, powietrza, pary, gazów, cieczy, mediów ropopochodnych oraz czynników chemicznie agresywnych. Stosowane są w instalacjach przemysłowych w energetyce i ciepłownictwie, w przemyśle chemicznym, górniczym itp. Mogą być instalowane na dwa różne sposoby, w sposób poziomy w pozycji leżącej lub pionowo. Zasuwy mogą być wykonane z żeliwa, staliwa, stali kwasoodpornej i innych podobnych materiałów. Pracują wyłącznie w stanie całkowitego otwarcia lub zamknięcia Zasuwy standardowo wykonuje się z kółkiem ręcznym. Istnieją różne rodzaje zasuw, m.in. klinowe, nożowe, wysokociśnieniowe. Blisko 75% dostawców armatury posiada w swojej ofercie zasuwy klinowe i nożowe. Część z nich to zasuwy dla gazu ziemnego. Popularne zasuwy to także elastomerowe, gorącego dmuchu i okularowe.

Przepustnice

Przepustnice zaporowe służą do odcinania przepływu wody oraz innych czynników. Przystosowane są do montowania na rurociągach poziomych, pionowych i skośnych. Wyposażone są zależnie od średnicy w napęd ręczny, przekładnię ślimakową z kółkiem, napęd elektromechaniczny lub pneumatyczny. Na rynku przepustnic najczęściej spotykane (w ponad połowie zastosowań) są urządzenia mimośrodowe, a w mniejszej skali (po ok. kilkanaście %) podwójniemimośrodowe i potrójniemimośrodowe.

Przyłącza

Przyłącza jakie według dostawców można zastosować w sprzedawanych przez nich urządzeniach są najczęściej głównie kołnierzowe, do wspawania i gwintowe. W mniejszej ilości zastosowań wykorzystywane są przyłącza międzykołnierzowe i zgrzewne.

Kryteria doboru

Dla zdecydowanej większości kupujących (prawie 100%) najważniejszym czynnikiem wpływającym na podjęcie decyzji o zakupie jest przede wszystkim cena urządzenia. Na kolejnym miejscu plasują się opinia marki oraz doradztwo i wsparcie techniczne dystrybutora. Najmniejszą przeszkodą jest niedostateczna oferta produktowa. Głównymi technicznymi kryteriami doboru są: ciśnienie pracy (w ok. 75%) przed i za zaworem, rodzaj materiału wykonania, temperatura pracy, przepływ, rodzaj medium i klasa nieszczelności.

Przy rozpatrywaniu zakupu armatury przemysłowej należy pamiętać, że koszt armatury jest wtórny i nieporównywalnie mniejszy, jeśli nieprawidłowy dobór lub nisko jakościowo urządzenie zawiedzie i będzie trzeba wstrzymać produkcję zakładu lub jego część. Warto wybierać urządzenia serwisowalne i takie, których części zamienne są łatwo i szybko dostępne na rynku – obniży to koszty eksploatacyjne i skróci czas napraw. Jednorazowe urządzenia tańsze są podczas zakupu, ale w perspektywie używania kosztują znacznie drożej.

Najczęstszym powodem dla zmiany dostawcy armatury przemysłowej jest w ok. 50% cena urządzenia. W mniejszej ilości przypadków do zmiany firmy dochodzi z powodu jakości (ok. 25%), braku wystarczających informacji technicznych, braku elastyczności (terminy dostaw), wcześniejszej złej współpracy i niesolidności dostawcy czy zbyt wąskiej oferty. Bardzo często zdarza się, że po zakupie najtańszej z możliwej armatury wewnętrzna część zaworu szybko ulega uszkodzeniu, a koszt naprawy uszkodzonego elementu jest niewspółmiernie wysoki do ceny nowego zaworu. Dlatego przy ustalaniu kryteriów zakupu armatury przemysłowej warto zaznajomić się z przyszłymi, ewentualnymi wydatkami związanymi z naprawami i kupnem części zamiennych. Ta tendencja powoli zaczyna się zmieniać ale nadal w zdecydowanej większości przypadków głównym kryterium zakupu jest cena urządzenia. Pozostałymi elementami armatury przemysłowej narażonej na awarie czy podlegające zużyciu to przede wszystkim uszczelnienia. W mniejszym zakresie gniazda, przylgnie, grzybki i kule w zaworach kulowych.

Możliwość sprawnego zakupu i szybkiej wymiany uszkodzonego urządzenia jest sprawą kluczową dla przedsiębiorstw szczególnie z tych branż, gdzie marże produkcyjne przez wysoką konkurencję na rynku są niskie a przestoje fabryki bardzo drogie lub zlokalizowane są w odległych rejonach (np. morskie i lądowe platformy wiertnicze). Koszt przestoju np. fabryki papieru to straty rzędu od dziesiątek tysięcy złotych na godzinę. Bardzo wymierne straty nawet przy niedługich awariach mają także przemysły wydobywczy czy petrochemiczny. Odbiorcy z takich zakładów instalują armaturę z możliwie najwyższej półki, kierując się nie tylko ceną ale w pierwszej kolejności kwestiami bezpieczeństwa pracy i maksymalną gwarancją niezawodności. Podobnie przy wyborze wysokoparametrowej armatury dla nietypowych zastosowań, wykonywanej na indywidualne zamówienie należy kierować się bardziej doświadczeniem, opinią i rekomendacjami danego producenta w zakresie nietypowych zamówień niż tylko ceną.

Oferowana armatura przemysłowa przeznaczona jest głównie do zabudowy na zewnątrz, poziomej lub pionowej i do zastosowania w środowisku suchym lub mniej często wilgotnym. W ofercie dużej ilości firm są urządzenia, które można montować pod ziemią oraz w warunkach trudnych i środowisku agresywnym.

Wszystkie elementy armatury przemysłowej mogą być wykonane z różnych materiałów, począwszy od zwykłych stali węglowych, aż po wysokostopowe stale szlachetne. W małej ilości zastosowań mamy do czynienia z urządzeniami dla pulpy, substancji sypkich, klejących i zasychających. Przy transporcie pneumatycznym (media sypkie) pamiętaj, że relatywnie często konieczna będzie wymiana uszczelnienia. W takich sytuacjach warto zwrócić uwagę czy tarcza i wał stanowi monolit – zdecydowanie wydłuży to okres eksploatacji. Armatura przemysłowa ze standardowej oferty producentów i dostawców jest przystosowana do temperatur od +250°C do +650°C i ciśnień od 10 MPa (100 barów) do 50 MPa (500 barów).

Poprawna praca armatury jest uzależniona od profesjonalnego doboru materiałów wykonania w tym materiałów uszczelnień. Spośród wielu mediów z którymi pracują najczęściej urządzenia opisywane urządzenia jako główne można wyróżnić:

- woda (czysta, technologiczna itp.),
- para (różne parametry),
- wszelkiego rodzaju ciecze (czyste, zanieczyszczone),
- oleje (grzewcze, spożywcze itp.),
- gazy (powietrze, azot, tlen, argon, wodór, chlor itp.),
- media agresywne chemicznie (kwas siarkowy, azotowy, chlorowy, itp.,
- media sypkie (gips, węgliki itp.),
- zawiesiny (siarczanu amonu, bikarbonatu itp.),
- żywice, kleje.

Po załamaniu rynku armatury przemysłowej spowodowanym światowym kryzysem (tym z 2007 roku) od 2009 notuje się wzrost wartości zamówień. Czynnikami warunkującymi wzrost są m.in. wygasające (do niedawna) spowolnienie gospodarcze, inwestycje w sektorze ciepłowniczym, energetycznym i gazowniczym, nowe inwestycje przemysłowe oraz ekspansja zagraniczna krajowych producentów. W Polsce istnieje wiele firm, których specjalizacją jest armatura przemysłowa. Są to zarówno zakłady produkcyjne jak i biura handlowe zagranicznych dostawców. Przeciętnie tego typu zakłady zatrudniają kilkadziesiąt, a niekiedy nawet kilkaset osób.
 

Marek Figiel

Źródło: Armakon, Corona, Ebro Armaturen, Gefa. Valwo Industriearmaturen